Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, çocuklarda tuvalet eğitiminin doğru zamanı, yöntemleri ve ebeveyn tutumlarının sürece etkisi hakkında bilgi verdi.
Çocuğun fiziksel ve duygusal olarak tuvalet eğitimine hazır olması önemli!
Çocuk gelişiminin önemli adımlarından biri olan tuvalet eğitiminin, hem çocuk hem de aile için sabır, anlayış ve sevgi gerektiren bir süreç olduğunu dile getiren Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Her çocuğun gelişimsel ritmi farklıdır. Bu nedenle hazır oluşa saygı duymak ve çocuğu tanımak, süreci çok daha sağlıklı kılar.” dedi.
Genellikle 18-36 ay arası dönemin tuvalet eğitimi için uygun olduğunu aktaran Ülkü, “Ancak bu yaş aralığı kesin bir kural değil, bir genel rehberdir. Bazı çocuklar 18 aylıkken hazır olabilirken, bazıları 3 yaşından sonra hazır hisseder. Önemli olan, çocuğun fiziksel ve duygusal olarak bu beceriye hazır olmasıdır.” şeklinde konuştu.
Eğitim sürecinde kararsız davranmak, çocuğun kafasını karıştırıyor!
Bir çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren bazı işaretler olduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Bezi 2 saatten uzun süre kuru kalabiliyorsa, tuvalet yapmadan önce yüz ifadesi değişiyor, davranış farklılıkları gibi sinyaller veriyorsa, tuvaletle ilgili sözcükleri anlayıp kullanabiliyorsa, kendi basit ihtiyaçlarını ifade edebiliyorsa, kaka veya çiş yaptıktan sonra rahatsızlık hissediyorsa, alt değiştirme zamanında işbirliği yapıyorsa, bu işaretler çocuğun eğitime psikolojik olarak da hazır olabileceğini gösterir.” dedi.
Bu süreçte ebeveynlerin sık yaptığı hatalar da olduğuna değinen Ülkü, “Çocuğun hazır olduğu bir dönemde başlanması oldukça önemlidir. Islatma durumunda azarlama, başkalarıyla kıyaslama yapılmamalı. Eğitim sürecinde kararsız davranmak, bir başlatıp bir bırakmak çocuğun kafasını karıştırır.” uyarısında bulundu.
Eğitimi oyunlaştırmak öğrenmeyi kolaylaştırır!
Tuvalet eğitiminde zorlanan çocuklar için önerilerde bulunan Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, şunları söyledi:
“Eğitim öncesi özellikle hafta sonu gibi daha sakin, evde olunan zamanlarda birkaç gün hazırlık aşaması yapılması, hem ebeveynin hem de çocuğun daha güvenli hissetmesini sağlar. Tuvalet eğitimine hafta sonu başlamak oldukça işlevseldir. Ebeveynin çocukla geçirdiği zaman artar. Çocuk için kreş, misafir, alışveriş gibi dikkat dağıtıcı dış etkenler azalır. Daha tutarlı ve kararlı bir yaklaşım geliştirme fırsatı doğar. İdeal olarak 2-3 gün boyunca çocuğun tuvalet sürecine odaklanabileceği, evde rutin bir ortamın olduğu bir dönem tercih edilmeli. Çocuklar somut öğrenir ve görselleştirilmiş geçişler onlara güven verir. Bu nedenle eğitimi oyunlaştırmak öğrenmeyi kolaylaştırır.
Örneğin, bez kutusu oyunu ile çocuk teşvik edilebilir. Bir sepet ya da kutunun içine çocuğun son kullanacağı bezler konur. Her bezin altına gülen yüz, çıkartmalar gibi küçük sürpriz kartlar yerleştirilir ve en alta çocuğun seçeceği renkli iç çamaşırları konur. Her tuvalet deneyiminden sonra çocuk bir bezini kutudan çıkarır. Kutuda bez kalmadığında, artık iç çamaşırlarına geçme zamanı gelmiştir. Bu geçiş oyun gibi sunulduğunda çocuklarda ‘zorunluluk’ değil, ‘başarı ve büyüme’ hissi uyandırır. Ayrıca bu süreçte çocuğa ‘artık büyüdün’, ‘bezlerini uğurlayalım mı?’ gibi cümlelerle geçişin olumlu yönleri vurgulanabilir.”
Ebeveynler sabırlı, anlayışlı ve destekleyici olmalı!
Eğitime başlamadan birkaç gün önce bazı hazırlıklar yapılması gerektiğini dile getiren Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Lazımlık ya da klozet adaptörü çocukla birlikte seçilebilir. Tuvalet kitapları birlikte okunabilir. Kuklalarla, oyuncaklarla tuvalete gitme oyunu oynanabilir. Tuvalet zamanında birlikte banyoya giderek, lazımlığa oturmasa da yanında bulunulması önemlidir.” dedi.
Bu hazırlıkların çocuğun merakını artırarak korkularını azaltacağını ve zihinsel olarak kendini bu sürece alıştırmasına yardımcı olacağını aktaran Ülkü, “Tuvalet eğitimi her çocuk için aynı hızda ilerlemez. Bazı çocuklar bu süreci kolaylıkla atlatırken, bazıları direnç gösterebilir, korkabilir veya geri adım atabilir. Böyle zamanlarda ebeveynlerin sabırlı, anlayışlı ve destekleyici olmaları kritik önemdedir.” açıklamasını yaptı.
Tuvalet eğitimi bir yarış değil!
Çocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırmak için rutin oluşturmanın önemini vurgulayan Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Günlük rutine uygun zamanlarda tuvalete gitmek çocukta alışkanlık oluşturur. Özellikle, uyanınca, yemeklerden sonra ve yatmadan önce. Bu zamanlar tuvalete oturmak için uygun anlardır. Burada amaç, ‘çişin geldi mi?’ diye sormaktan çok ‘hadi birlikte tuvalete oturalım’ gibi yönlendirmeler yapmaktır. Oturma süresi 3–5 dakikayı geçmemelidir.” dedi.
Dikkat edilmesi gereken diğer önemli noktalara da değinen Ülkü sözlerini şöyle sürdürdü:
“Çocuklar ebeveynlerinin duygularını aynalar gibi yansıtır. Tuvalet kazaları karşısında ebeveynin öfkelenmesi ya da hayal kırıklığı göstermesi, çocukta kaygıyı artırabilir. Bunun yerine, sakin ve yapıcı bir tutum sergilemek, ‘bak ben de şimdi tuvalete gidiyorum’ gibi örnek olmak, ‘sanırım biraz korktun, bu çok normal’ gibi sözlerle duygularını anlamlandırmasına yardımcı olmak gerekir. Eğer çocuk yoğun direnç gösteriyor, kabızlık, korku, inatçılık, ağlama gibi stres belirtileri artıyorsa bir süreliğine eğitime ara verilebilir. Bu mola, hem çocuğun rahatlaması hem de ebeveynin yaklaşımını gözden geçirmesi açısından sağlıklı olabilir. Bu stratejilerin temelinde şefkatli sınırlar, çocuk merkezli bir bakış açısı ve güvene dayalı iletişim vardır. Tuvalet eğitimi bir yarış değil, çocuğun gelişimine eşlik edilen doğal bir süreçtir.”
Yeni bir kardeşin gelişi eğitimi geriye götürebilir!
Tuvalet eğitiminin, çocuğun özbakım becerisi kazanması açısından bir dönüm noktası olduğunu ifade eden Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Başarıyla tamamlanan bu süreç, özgüveni artırır, bağımsızlık duygusunu destekler ve beden farkındalığını geliştirir. Ancak baskı ve cezayla ilerleyen bir eğitim, ileride kaygı, utanç, kontrol sorunları gibi olumsuz psikolojik etkiler bırakabilir.” dedi.
Gece ıslatmalarına da değinen Ülkü, “Gece altını ıslatma, 5 yaşına kadar gelişimsel olarak normal kabul edilir. Bu yaşa kadar çocuğun sinir sistemi, mesane kontrolü gibi alanlarda olgunlaşma devam eder. 5 yaş sonrası devam eden durumlarda ‘enürezis’ olarak adlandırılır ve bir uzman değerlendirmesi önerilir. Yeni bir kardeşin gelişi de çocuğun regresyon yaşamasına sebep olabilir. Bu dönemde çocuk tekrar altına kaçırabilir veya beze dönmek isteyebilir.” şeklinde konuştu.
Doğru zaman, çocuğun bireysel hazır oluşuna göre belirlenmeli!
Tuvalet eğitiminin erken ya da geç başlatılmasının bazı olumsuz yönleri olabileceğinin altını çizen Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Çocuk henüz bedensel ya da duygusal olarak hazır değilse, inatlaşma, korku, kaçınma davranışları gelişebilir. Geç başlatıldığında ise akranlarıyla kıyaslandığında utanabilir, özgüveninde zedelenme yaşanabilir. Ayrıca sosyal ortamlarda zorlanabilir. Dolayısıyla en doğru zaman, çocuğun bireysel hazır oluşuna göre belirlenmelidir.” dedi.
Kreşte çocukların tuvalete gitmeye teşvik edilmesini ama asla zorlanmamaları gerektiğini vurgulayan Ülkü, sözlerini şöyle tamamladı:
“Öğretmenlerle ebeveynlerin iş birliği içinde olması süreci güçlendirir. Tuvalet eğitimi alan çocuklara destekleyici, anlayışlı ve yargılamayan bir tutum sergilenmeli. Tuvalet kazaları karşısında cezalandırma değil, sakinlik ve destek önemlidir. Sonuç olarak, tuvalet eğitimi çocuğun gelişiminde doğal ama hassas bir adımdır. Her çocuğun kendi hızında öğrenmeye hakkı vardır. Bu süreçte sevgi, sabır ve anlayış çok önemlidir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
